Tiền điện tử ổn định, hay còn được biết đến với tên gọi là Stablecoin, đang trở nên ngày càng phổ biến trong cộng đồng tiền điện tử nói chung và tiền mã hóa nói riêng. Nhưng thực ra, tiền điện tử ổn định là gì và tại sao chúng lại quan trọng đến vậy? Trong đoạn bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một cách đơn giản và rõ ràng về khái niệm, ý nghĩa và vai trò của Stablecoin trong thị trường tiền mã hóa.
1. Tại sao thị trường tiền mã hóa lại cần Stablecoin?
Stablecoin, hay tiền điện tử ổn định, đơn giản là một loại tiền điện tử được thiết kế để giữ giá trị ổn định, ít biến động hơn so với các loại tiền điện tử khác như Bitcoin hay Ethereum. Điều này thường được đạt được thông qua việc liên kết giá trị của Stablecoin với một tài sản tham chiếu, như tiền tệ fiat (như đô la Mỹ, euro) hoặc các loại hàng hoá (như vàng hoặc dầu).
Tại sao lại quan trọng? Stablecoin đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra sự ổn định và dự báo trong một thị trường tiền điện tử thường xuyên biến động. Điều này giúp cho người dùng có thể sử dụng tiền điện tử một cách dễ dàng hơn trong các giao dịch hàng ngày mà không phải lo lắng về sự biến động giá.
Tuy nhiên, trong thực tế, không phải tất cả các loại stablecoin đều giữ được giá trị ổn định như mong đợi. Một số stablecoin đã trải qua các biến động giá không lường trước, dẫn đến sự mất mát của giá trị ổn định của chúng. Để chứng minh được sự ổn định trong thực tiễn, các nhà phát hành Stablecoin phải tuân thủ các cơ chế kiểm soát và đảm bảo. Điều này đòi hỏi sự đảm bảo về tính minh bạch và đủ dự trữ để hỗ trợ giá trị của Stablecoin.
Mặc dù vậy, một điểm quan trọng cần nhớ là, thường thì stablecoin không mang lại lợi suất lãi cho người nắm giữ. Mục đích chính của chúng là giữ giá trị ổn định thay vì tạo ra lợi nhuận từ việc nắm giữ.
Để hiểu sâu hơn được mục đích và tính chất của stablecoin, chúng ta sẽ tiếp tục vào chuyên mục phân loại để tìm hiểu chi tiết về hai nhóm chính của chúng: Reserve-backed stablecoins và Seigniorage-style/algorithmic stablecoins ở chuyên mục dưới.
2. Phân loại các Stablecoin trên thị trường
Hiện trên thị trường tiền mã hóa hiện nay có 2 loại stablecoin chính là:
- Tiền ổn định dựa trên thế chấp (Reserve-backed stablecoins)
- Tiền ổn định dựa trên thuật toán (Seigniorage-style/algorithmic stablecoins).
Tiền ổn định dựa trên thế chấp được bảo đảm bằng các tài sản thực, như tiền tệ hoặc hàng hóa, trong khi tiền ổn định dựa trên thuật toán sử dụng các thuật toán và cơ chế thị trường để duy trì giá trị ổn định mà không cần phụ thuộc vào thế chấp.
Điều này tạo ra hai cách tiếp cận khác nhau để đảm bảo sự ổn định và đáng tin cậy trong hệ thống tiền điện tử.
2.1. Tiền ổn định dựa trên thế chấp (Reserve-backed stablecoins)
Tiền ổn định dựa trên thế chấp (Reserve-backed stablecoins) là một loại tiền điện tử được bảo đảm bằng các tài sản thực như tiền tệ fiat, vàng, hoặc các tài sản khác. Mục tiêu của chúng là duy trì giá trị ổn định để hỗ trợ các hoạt động giao dịch mà không gặp phải sự biến động lớn như các loại tiền điện tử khác.
Cơ chế kiểm soát của tiền ổn định dựa trên thế chấp thường bao gồm việc duy trì một hệ thống dự trữ đầy đủ và minh bạch. Điều này có nghĩa là tổ chức phát hành tiền ổn định sẽ giữ một số lượng tài sản thực đáng kể để đảm bảo rằng mỗi đồng tiền ổn định được hỗ trợ bằng tài sản tương đương.
Sự minh bạch trong việc quản lý dự trữ rất quan trọng để tạo niềm tin cho người dùng và nhà đầu tư. Nếu một tổ chức không công khai thông tin về dự trữ của họ hoặc có bất kỳ dấu hiệu nào của sự không minh bạch, điều này có thể gây ra nghi ngờ và mất lòng tin từ cộng đồng.
Hơn nữa, những đồng tiền này cần được quản lý một cách rõ ràng và có cơ chế để đổi lại tài sản hỗ trợ, ít có khả năng giảm xuống dưới giá trị của tài sản vật lý cơ bản, do cơ hội mua bán trái phiếu. Tuy nhiên, trong thực tế, ít có, hoặc không có, stablecoin nào đáp ứng những giả định này.
Stablecoin được hỗ trợ cũng phải đối mặt với sự biến động và rủi ro tương tự như tài sản hỗ trợ. Nếu stablecoin được hỗ trợ một cách phân tán, chúng sẽ tương đối an toàn khỏi sự săn lùng, nhưng nếu có một két giữ trung tâm, có thể bị cướp hoặc mất lòng tin.
Hiện trên thị trường có 3 loại tiền ổn định dựa trên thế chấp bao gồm:
2.1.1. Thế chấp tiền tệ theo tiền pháp định
Tiền pháp định, còn được gọi là tiền fiat, là loại tiền tệ được chính phủ hoặc cơ quan quản lý tài chính của một quốc gia phát hành và quản lý. Giá trị của tiền pháp định không được đảm bảo bằng bất kỳ tài sản nào khác ngoài sự cam kết của chính phủ hoặc cơ quan quản lý tài chính. Trong hệ thống tiền pháp định, giá trị của đồng tiền được xác định dựa trên niềm tin của công chúng vào chính phủ và nền kinh tế của quốc gia.
Ví dụ về tiền pháp định bao gồm Việt Nam đồng (VND), đô la Mỹ (USD), euro (EUR), bảng Anh (GBP), yen Nhật (JPY) và nhiều loại tiền tệ khác được sử dụng trên toàn cầu.
Giá trị của các loại stablecoin thuộc loại này dựa trên giá trị của đồng tiền được hỗ trợ, được giữ bởi một thực thể tài chính được quy định bởi bên thứ ba.
Những loại stablecoin này có thể được giao dịch trên các sàn và có thể đổi lại từ nhà phát hành. Sự ổn định của stablecoin này tương đương với chi phí duy trì dự trữ và chi phí pháp lý, bao gồm cả các giấy phép, kiểm toán, và cơ sở hạ tầng kinh doanh theo yêu cầu của cơ quan quản lý.
Trong trường hợp này, việc tin tưởng vào người giữ tài sản dự trữ là vô cùng quan trọng để đảm bảo ổn định giá của stablecoin. Nếu nhà phát hành không có đủ tiền fiat để thực hiện các giao dịch, stablecoin có thể mất giá trị nhanh chóng và trở nên không có giá trị.
Stablecoin phổ biến nhất, Tether, ban đầu tuyên bố là hoàn toàn được hỗ trợ bằng tiền tệ fiat; nhưng sau này đã bị phát hiện là không đúng, và bị phạt 41 triệu đô la vì lừa dối người dùng. Thực tế, Tether chỉ có đủ tiền dự trữ để bảo đảm 27.6% của stablecoin của họ. Tuy vậy, Tether vẫn được sử dụng rộng rãi.
Loại stablecoin này thường được gắn với một hoặc nhiều loại tiền (thường là đô la Mỹ, euro và franc Thụy Sĩ) theo tỷ lệ cố định; và quan hệ này thực hiện ngoại mạng thông qua ngân hàng hoặc các tổ chức tài chính quy định, như là cơ sở dữ liệu cho tiền được dùng để hỗ trợ stablecoin. Số lượng tiền dự trữ phản ánh nguồn cung lưu thông của stablecoin.
Ví dụ: TrueUSD (TUSD), USD Tether (USDT), USD Coin, Monerium EURe.
Vào tháng 1 năm 2023, Ngân hàng Quốc gia Australia (không phải là Ngân hàng Trung ương của Úc) đã thông báo rằng vào giữa năm 2023, họ sẽ phát hành một loại stablecoin hỗ trợ bằng đô la Úc, gọi là AUDN, để tối ưu hóa giao dịch ngân hàng xuyên biên giới và giao dịch các khoản điểm carbon.
2.1.2. Tiền ổn định dựa trên hàng hóa
Tiền ổn định dựa trên hàng hóa là một loại tiền kỹ thuật số được hỗ trợ bởi các tài sản thực như vàng, dầu, hoặc các hàng hóa khác. Điều này mang lại sự ổn định cho tiền ảo bằng cách gắn kết giá trị của nó với các tài sản vật lý có giá trị thực trên thị trường.
Một trong những đặc điểm nổi bật của tiền ổn định dựa trên hàng hóa là tính ổn định. Vì nó được liên kết với các tài sản thực, giá trị của nó ít bị ảnh hưởng bởi biến động thị trường so với các loại tiền ảo khác. Điều này làm cho tiền ổn định dựa trên hàng hóa trở thành một lựa chọn hấp dẫn cho nhà đầu tư muốn bảo toàn giá trị của tài sản mình.
Một ưu điểm khác của tiền ổn định dựa trên hàng hóa là khả năng đổi thành các tài sản thực một cách linh hoạt. Khi cần thiết, người sử dụng có thể đổi tiền ổn định này thành các tài sản như vàng hoặc dầu để bảo toàn giá trị của mình trong trường hợp thị trường chứng kiến sự biến động lớn.
Ngoài ra, tiền ổn định dựa trên hàng hóa cũng mang lại tính thanh khoản tốt. Mặc dù không phải là tài sản vật lý, nhưng việc nó được hỗ trợ bởi các hàng hóa thực tế giúp nó trở nên dễ dàng để đổi lại thành tiền mặt hoặc các tài sản khác một cách nhanh chóng và thuận tiện.
Tuy nhiên, cũng có một số hạn chế của tiền ổn định dựa trên hàng hóa. Đầu tiên, tính thanh khoản của chúng có thể không cao bằng các loại tiền ảo khác. Điều này có nghĩa là việc đổi tiền ổn định này thành tài sản khác có thể mất thời gian và gặp khó khăn hơn.
Hơn nữa, sự liên kết với các tài sản thực cũng có thể tạo ra rủi ro liên quan đến giá của chúng. Nếu giá của tài sản thực tăng hoặc giảm đột ngột, giá trị của tiền ổn định dựa trên hàng hóa cũng có thể bị ảnh hưởng.
2.1.3. Tiền ổn định dựa trên tiền mã hóa
Tiền ổn định dựa trên thế chấp tiền mã hóa hoạt động tương tự như tiền ổn định dựa trên fiat. Tuy nhiên, thay vì sử dụng đô la hoặc một loại tiền tệ khác như tài sản đảm bảo, chúng ta có các loại tiền mã hóa đóng vai trò là tài sản thế chấp.
Với thị trường tiền mã hóa có tính biến động cao, tiền ổn định dựa trên thế chấp tiền mã hóa thường sử dụng nguyên tắc đa phần hóa tài sản thế chấp nhằm chống lại các biến động giá.
Tiền ổn định dựa trên thế chấp tiền mã hóa sử dụng hợp đồng thông minh để quản lý việc phát hành và đốt. Điều này làm cho quá trình trở nên đáng tin cậy hơn khi người dùng có thể kiểm tra hợp đồng một cách độc lập.
Tuy nhiên, một số loại tiền ổn định dựa trên thế chấp tiền mã hóa được vận hành bởi các Tổ chức Tự động Phi tập trung (DAOs), nơi cộng đồng có thể bỏ phiếu cho các thay đổi trong dự án. Trong trường hợp này, bạn có thể tham gia hoặc tin tưởng vào DAO để đưa ra các quyết định tốt nhất.
Hãy xem một ví dụ. Để phát hành 100 DAI được gắn kết với USD, bạn sẽ cần cung cấp $150 tiền mã hóa như tài sản đảm bảo với tỷ lệ 1,5 lần. Khi bạn có DAI của mình, bạn có thể sử dụng nó như thế nào cũng được. Bạn có thể chuyển tiền, đầu tư, hoặc đơn giản chỉ giữ nguyên như vậy. Nếu bạn muốn lấy lại tài sản đảm bảo của mình, bạn sẽ cần trả lại 100 DAI. Tuy nhiên, nếu tài sản đảm bảo của bạn giảm xuống dưới một tỷ lệ tài sản đảm bảo nhất định hoặc giá trị của khoản vay, nó sẽ được thanh lý.
Khi tiền ổn định dưới mức $1, sẽ có các động lực để người giữ trả lại tiền ổn định của họ để đổi lấy tài sản đảm bảo. Điều này làm giảm nguồn cung của đồng tiền, làm tăng giá trị của nó trở lại mức $1. Khi nó vượt qua mức $1, người dùng được khuyến khích tạo ra đồng tiền này, tăng nguồn cung và làm giảm giá trị của nó. DAI chỉ là một ví dụ, nhưng tất cả các loại tiền ổn định dựa trên thế chấp tiền mã hóa đều phụ thuộc vào sự kết hợp của lý thuyết trò chơi và các thuật toán trên chuỗi để khuyến khích tính ổn định về giá cả.
Tiền ổn định dựa trên thế chấp tiền mã hóa được phát hành với tiền mã hóa làm tài sản đảm bảo, ý tưởng này giống với tiền ổn định dựa trên fiat. Tuy nhiên, điểm khác biệt quan trọng giữa hai thiết kế này là trong khi thế chấp bằng fiat thường xảy ra ngoài chuỗi khối, thì tiền mã hóa hoặc tài sản tiền mã hóa được sử dụng để hỗ trợ loại tiền ổn định này trên chuỗi, sử dụng hợp đồng thông minh một cách phân tán hơn.
Trong nhiều trường hợp, điều này cho phép người dùng vay mượn qua một hợp đồng thông minh thông qua việc khóa tài sản đảm bảo, khiến việc trả nợ trở nên đáng giá hơn nếu tiền ổn định giảm giá trị. Để ngăn chặn các sụp đổ đột ngột, một người dùng mượn tiền có thể bị thanh lý bởi hợp đồng thông minh nếu tài sản đảm bảo giảm xuống quá gần giá trị của khoản rút tiền của họ.
Các đặc điểm quan trọng của tiền ổn định dựa trên thế chấp tiền mã hóa là:
- Đảm bảo bằng tài sản tiền mã hóa: Giá trị của tiền ổn định được bảo đảm bằng một loại tiền mã hóa cụ thể hoặc một danh mục các loại tiền mã hóa khác. Điều này đảm bảo tính minh bạch và khả năng kiểm tra dễ dàng.
- Gắn kết trên chuỗi thông qua hợp đồng thông minh: Quá trình gắn kết tiền ổn định với tài sản thế chấp được thực hiện trên chuỗi thông qua việc sử dụng hợp đồng thông minh. Điều này tạo ra tính tự động và minh bạch trong quá trình phát hành và quản lý tiền ổn định.
- Điều chỉnh nguồn cung trên chuỗi: Số lượng tiền ổn định được điều chỉnh và kiểm soát trên chuỗi thông qua sử dụng hợp đồng thông minh. Điều này giúp đảm bảo rằng nguồn cung luôn phản ánh đúng giá trị tài sản thế chấp và duy trì tính ổn định của tiền ổn định.
- Đạt được sự ổn định về giá cả: Thay vì chỉ dựa vào tài sản thế chấp, sự ổn định về giá của tiền ổn định dựa trên việc giới thiệu các công cụ và khuyến khích bổ sung. Điều này có thể bao gồm các biện pháp như tăng cường thanh khoản hoặc tạo ra các cơ chế đào để duy trì giá cả ổn định, không chỉ dựa vào sự đảm bảo tài sản.
Cài đặt kỹ thuật của loại tiền ổn định này phức tạp và đa dạng hơn so với loại tiền ổn định được thế chấp bằng fiat, điều này tạo ra một rủi ro lớn hơn về những lỗ hổng trong mã nguồn hợp đồng thông minh. Với việc thực hiện gắn kết trên chuỗi, nó không phải chịu sự điều chỉnh của bên thứ ba tạo ra một giải pháp phi tập trung.
Mặt tiềm ẩn có thể gây vấn đề của loại tiền ổn định này là sự thay đổi về giá trị của tài sản đảm bảo và sự phụ thuộc vào các công cụ bổ sung. Sự phức tạp và không phải là hậu quả trực tiếp của tiền ổn định này có thể ngăn người sử dụng sử dụng, vì có thể mất thời gian để hiểu cách giá được đảm bảo. Do thị trường tiền mã hóa biến động và tiến gần nhau, phải duy trì một tài sản đảm bảo đáng kể cũng phải được duy trì để đảm bảo tính ổn định.
2.2. Tiền ổn định dựa trên thuật toán (Seigniorage-style/algorithmic stablecoins)
Tiền ổn định dựa trên thuật toán, còn được gọi là Stablecoin theo phong cách Seigniorage hoặc thuật toán, là một loại tiền điện tử được thiết kế để duy trì giá trị ổn định dựa trên các thuật toán máy tính và lý thuyết trò chơi thay vì dựa vào việc giá trị được cố định vào một tài sản dự trữ như tiền tệ fiat hay hàng hóa.
Cơ chế kiểm soát của tiền ổn định dựa trên thuật toán thường hoạt động trên blockchain, trong đó các thuật toán được sử dụng để điều chỉnh nguồn cung tiền ổn định. Điều này có thể tạo ra hoặc tiêu hủy các đơn vị tiền tệ tùy thuộc vào cung và cầu, giúp ổn định giá trị của tiền ổn định.
Tuy nhiên, một số dự án tiền ổn định dựa trên thuật toán đã gặp khó khăn trong việc duy trì sự ổn định giá trị do các yếu tố như sự phụ thuộc vào thuật toán phức tạp hoặc không thể kiểm soát được biến động thị trường.
Một ví dụ cụ thể là UST trên mạng lưới Terra, được thiết lập để duy trì một liên kết 1:1 với đô la Mỹ. UST không được bảo đảm bằng đô la Mỹ mà được thiết kế để duy trì liên kết của mình thông qua một hệ thống phức tạp liên kết với một token mạng Terra khác, gọi là Terra (LUNA).
Tuy nhiên, vào tháng 5 năm 2022, UST đã mất liên kết với giá trị của nó, dẫn đến việc giá trị giảm xuống 10 xu, trong khi LUNA giảm xuống “gần như không”. Sự sụp đổ này đã làm mất gần 45 tỷ đô la vốn hóa thị trường trong vòng một tuần.
Đối với nhà đầu tư và người quan tâm, việc hiểu rõ cơ chế kiểm soát và tính minh bạch của tiền ổn định dựa trên thuật toán là vô cùng quan trọng để đánh giá rủi ro và tiềm năng đầu tư.
2.3. Giá trị niềm tin
Trong kinh doanh, giá trị niềm tin là yếu tố quan trọng nhất để xây dựng mối quan hệ với khách hàng. Trong trường hợp của tiền ổn định dựa trên thế chấp, sự thế chấp của tài sản thực như tiền tệ fiat hoặc hàng hóa tạo ra một cơ sở vững chắc cho niềm tin từ phía người dùng.
Khi một stablecoin được hỗ trợ bằng các tài sản vật lý, người dùng cảm thấy an tâm hơn về giá trị của nó vì có sự hỗ trợ từ các tài sản thực có giá trị.
Sự thế chấp cũng là một yếu tố quan trọng khiến người dùng tin tưởng hơn vào tiền ổn định dựa trên thế chấp. Việc có các tài sản vật lý đằng sau stablecoin giúp giảm thiểu rủi ro và tăng cường sự ổn định.
Người dùng có thể cảm thấy tự tin hơn khi sử dụng một loại tiền ổn định được hỗ trợ bằng thế chấp vì họ biết rằng giá trị của nó được bảo vệ bởi các tài sản thực có giá trị. Điều này tạo ra một mức độ tin cậy cao hơn và thúc đẩy sự chấp nhận và sử dụng của tiền ổn định dựa trên thế chấp trong cộng đồng.
3. Sự hỗ trợ mạnh mẽ của các sàn giao dịch tiền số
Các sàn giao dịch hàng đầu thế giới như Binance, Coinbase, OKX và Kucoin đều hỗ trợ mạnh mẽ các loại Stablecoin với mục đích không chỉ tăng tính thanh khoản mà còn mang lại nhiều ưu điểm khác cho người dùng.
Nhờ tính ổn định, việc sử dụng Stablecoin như USDT, USDC, FDUSD trở nên thuận tiện và an toàn hơn. Một trong những ứng dụng phổ biến của FDUSD là farming trong DeFi.
Ví dụ, người dùng có thể lock FDUSD để nhận lãi suất cao trong các nền tảng yield farming như Binance Launchpool. Việc này không chỉ giúp tăng lợi nhuận mà còn giúp giảm thiểu rủi ro từ các biến động giá không ổn định.
Hơn nữa, sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các sàn giao dịch cho FDUSD cũng mở ra cơ hội để các nhà đầu tư tích trữ FDUSD và sử dụng nó để farming các coin mới một cách miễn phí. Việc này giúp tăng cường tính thanh khoản của FDUSD và đồng thời cung cấp cho người dùng một cơ hội để kiếm lợi nhuận trong thị trường tiền điện tử đầy biến động.
